Als de kat van huis is..

De samenleving ziet verwilderde katten als een probleem. Ze zorgen voor overlast, brengen ziektes over, schaden de natuur en hun eigen welzijn. Over wat er moet gebeuren om de zwerfkattenproblematiek te verkleinen, lopen de meningen uiteen.

Van huis- naar zwerfkat

Nederlanders houden zo’n drie tot vier miljoen huiskatten. De kat is in ons land het enige huisdier dat vaak een grote bewegingsvrijheid heeft buiten het huis en het erf van zijn eigenaar. Het gevolg daarvan is dat veel katten vaak voor langere of kortere tijd niet onder toezicht van hun baasje staan. Dan spreek je van verwilderde huiskatten of zwerfkatten.

Deskundigen schatten dat het aantal zwerfkatten uiteenloopt tussen de 140.000 en 1,2 miljoen. Gemiddeld zijn het er een kleine 700.000. Dit zijn katten die geen eigenaar (meer) hebben. Ze zijn weggelopen, aan hun lot overgelaten, in het wild geboren of door dierenasiels teruggezet in de natuur. Dat verwilderde katten als probleem worden ervaren heeft grofweg twee oorzaken: zwerfkatten brengen risico’s voor de gezondheid van mens en dier met zich mee en ze hebben nogal wat invloed op de natuur door hun jaaggedrag.

Gezondheidsrisico’s

De Nederlandse Jagersvereniging ziet verwilderde katten als belangrijke factor bij Toxoplasmainfecties bij dieren in de natuur. “Vorig jaar hadden we bijvoorbeeld te maken met een massale sterfte van eekhoorns. Ze vielen letterlijk dood uit de bomen”, vertelt Wim Knol, ecoloog bij de Nederlandse Jagersvereniging. “Onderzoek van het Dutch Wildlife Health Centre laat zien dat de plotselinge eekhoornsterfte voor de helft toe te schrijven is aan de besmettelijke kattenziekte Toxoplasmose.”

Natuur

Katten die buiten lopen volgen hun jachtinstinct en vangen beschermde inheemse diersoorten. Hoeveel prooien een kat vangt is afhankelijk van de tijd die ze buiten rondbrengen. Voor alle huiskatten en verwilderde huiskatten samen wordt op basis van wetenschappelijke literatuur geschat dat ze in Nederland jaarlijks minstens 100 miljoen prooien doden en een onbekend aantal dieren verwonden. Naar schatting zijn verwilderde katten verantwoordelijk voor het doden van minimaal 40 miljoen inheemse dieren per jaar, waarvan 20 miljoen in het buitengebied. Hiervan bestaat een groot deel uit zoogdieren en vogels, maar ook uit reptielen en amfibieën. Ook bijzondere soorten als vleermuizen, hazelwormen, ringslangen, eekhoorns en weidevogels worden slachtoffer.

Zwerfkat hoort niet in de natuur

Voor de Jagersvereniging staat als een paal boven water dat zwerfkatten niet thuishoren in de Nederlandse natuur. Ze pleiten voor registratie en het vangen van verwilderde katten om ze vervolgens op te vangen in asielen. Het meest wenselijk is dan terugplaatsing bij de eigenaar als die gevonden kan worden. Verwilderde huiskatten die niet herplaatsbaar zijn, moeten op humane wijze worden gedood. Als vangen van overduidelijke zwerfkatten niet mogelijk is, dan is doodschieten voor de Jagersvereniging een acceptabel alternatief. “Afschot is een selectieve en diervriendelijke methode, waarbij geen sprake is van stress door vangen, hanteren en transporteren.”

In het grootste deel van Nederland is afschot niet (meer) toegestaan. Er zijn twee provincies waar dit nog wel kan: Utrecht en Friesland. De Dierenbescherming is tegen afschot van verwilderde katten. “Via lobby en publieksacties proberen we ook de provincies Friesland en Utrecht op andere gedachten te brengen”, meldt woordvoerder Dik Nagtegaal. “Wij vinden dat de jacht op katten moét stoppen. De Dierenbescherming roept de overgebleven provincies op om niet te gaan zitten wachten op landelijk beleid, maar het goede voorbeeld van hun collega provincies te volgen en alsnog tot een verbod te besluiten.”

Terugzetten

Voor zwerfkatten binnen de bebouwde kom ziet de Dierenbescherming de zogenoemde Trap, Neuter, Return (TNR) methode als een goede aanpak. Hierbij worden zwerfkatten gevangen (Trap), gecastreerd of gesteriliseerd (Neuter) en weer teruggezet (Return). De katten worden gevangen met speciale vangkooien. Dat gebeurt met gerichte acties, waarbij zo veel mogelijk katten in één keer worden gevangen. Teruggeplaatste dieren veroorzaken veel minder overlast doordat ze gecastreerd zijn. Ook groeit de populatie niet meer omdat de dieren onvruchtbaar zijn gemaakt.

De Jagersvereniging vindt TNR in geen enkele situatie een goede oplossing. “Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat de TNR-methode hier werkt. Dat vraagt minimaal om massale vangst van katten. Bij terugplaatsen van huiskatten in de natuur hou je de massaslachting onder de inheemse fauna en de verspreiding van voor mens en dier schadelijke ziekten in stand”, zegt Knol. “Door verwilderde katten weer aan hun lot over te laten, onttrekt de uitzetter zich bovendien aan zijn zorgplicht.

Toezicht niet verliezen

Waar Dierenbescherming en Jagersvereniging het over eens zijn is dat katteneigenaren alles in het werk moeten stellen om het toezicht op hun dieren niet te verliezen. Dit begint met het registreren en chippen van katten. Zowel Dierenbescherming als Jagersvereniging zien het liefst dat de overheid dit verplicht stelt. Daarnaast vragen beide organisaties katteneigenaren hun dieren herkenbaar te maken als huiskat door ze te voorzien van een duidelijk zichtbaar halsbandje, al dan niet voorzien van een belletje.

Dit artikel is bewerkt en ingekort voor Dierenarts.nl. Het volledige artikel is te lezen in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde van januari 2018. 
Foto's: Shutterstock